Bir petshopa köpeğiniz için mama almaya gittiğinizi düşünün. İçeridesiniz, personel ile selamlaşıp ne istediğinizi söylediniz. Köpek maması için ödeme yaptınız ama içeriden balığınız olmadığı halde balık yemi çalarak çıktınız. Mantıklı gelmiyor değil mi? Literatürde çalmak size ait olmayan bir şeyi ‘izinsizce’ almak anlamına gelse de ruh bilimcileri maddi kazanç içermeyen ‘izinsiz almaya’ kleptomani diyor. Kleptomani ve hırsızlığı ayrı tutan şey nedir, bir kişi neden kleptoman olur merak ediyorsanız okumaya devam edin.
Her şeyden önce: kleptomani nedir?
Bir kişi kleptoman olduğunu söylediğinde bu ne anlama gelir? Küçük suçunu entelektüelleştirdiğini mi düşünürsünüz yoksa bariz bir hak ihlali olduğunu mu? Gerçekte ise Kleptomaninin kabul edilen tanımı, herhangi bir ekonomik neden olmaksızın karşı konulamaz ve saplantılı bir şekilde çalma dürtüsüdür. Yani, hazcı yaşam tarzını desteklemek için nakit çalmayı seven bir hırsız, kleptoman sayılmaz. Ayrıca kleptomanlar bunu öfke veya intikam duygusu için de yapmazlar. Anlaşılması gereken şey, kleptomanların genellikle kendileri için yararsız olan nesneleri almalarıdır, mesele nesneyle değil, eylemle ilgilidir.
Aynı zamanda kleptomani, zorunlu çalmayı da içerir. Zorlama kelimesi, kontrol edilemeyen ve tekrarlayan bir eylemi ifade eder. Kleptomanisi olan bir kişi, hırsızlıktan önce yoğun gerginlik, hırsızlık sırasında bir rahatlama hissi, hırsızlıktan sonra büyük bir suçluluk duygusu ve ardından tekrar çalmak için karşı konulamaz bir dürtü döngüsündedir.
Nedenleri
Araştırmalar duygusal kayıp, yetersiz ebeveynlik, depresyon ve buna bağlı stres faktörlerinin kişide kleptomani geliştirdiğini göstermiştir. Görünürde beyinde serotonin adı verilen bir biyokimyasalın düşük seviyeleri, kişiyi dürtüsel davranışlara daha yatkın hale getiriyor. Opioid adı verilen diğer biyokimyasallardaki dengesizlik, kişinin bir dürtüye direnmesini zorlaştırıyor. Ayrıca, çalma eylemi zevk verdiği için, dopamin adı verilen potansiyel olarak bağımlılık yapan biyokimyasalların serbets kalması, çalma davranışını pekiştiriyor.
İlginç bir şekilde, genetiğin de kleptomanide rolü var. Bozukluğa sahip bir ebeveyn, parkisyon, kafa travmaları, duygudurum bozuklukları, yeme bozukluklarından muzdarip olmak, kişiyi bu duruma karşı savunmasız hale getiriyor. Bununla birlikte bir dürtüyle çalan herkese kleptoman denemez. Ruh bilimcilerinin birini kleptoman olarak tanımlamadan önce karşılanması gereken bir kriterler listesi vardır. Kişinin ekonomik durumu ve ruhsal durumu, kleptoman değerlendirmesi için göstergedir. Bilinen bir örnek olarak Amerikalı film yıldızı Winona Ryder hırsızlık yaptığı gün ışığına çıktığında Kleptomaniden muzdarip olduğunu açıklamıştı. Açıkçası, milyon dolarlar kazanan bir yıldızın çaldığı nesnenin mali değeri, mali durumlarıyla karşılaştırıldığında genellikle ihmal edilebilir düzeydedir.
Kleptomani kriterleri nedir
- Her şeyden önce kleptomanide hırsızlık planlanmamıştır. Örnekle kişi bir yakınının evine, onu ziyaret etmek için gitmiş ama ziyaret esnasında güçlü bir dürtü ile saksısını çalarak çıkmıştır
- Nesneler zorunluluktan veya değerleri için çalınmıyor
- Çalma eylemi güçlü bir pişmanlıkla sonuçlanıyor
- Çalınan nesneler sıklıkla çöpe atılıyor veya bağışlanıyor
Sevdiğin biri kleptomani belirtileri gösteriyorsa
Kleptoman olan kişiler genellikle bir sorunları olduğunu bilirler ancak yardım aramaya korkarlar. Genellikle utanç, suçluluk duyguları ve başkalarının onlar hakkında ne düşüneceğinden korkarak yaşarlar. Sevdiğiniz biri size kleptoman olduğunu söylerse bu size güvendiği anlamına gelir. Onları yargılamadan dinlemek büyük bir fark yaratabilir. Birinin yargılamadan onları desteklemeye istekli olduğunu bilmek, onları tıbbi yardım aramaya teşvik edebilir.
