EFSANE AVI GENEL Yaşam Tarzı

Dopamin detoksu: denedim ve gerçekten zordu

dopamin detoksu

Kendimizi kötü hissettiğimizde, uzun vadeli olmasa bile, bize zevk verecek şeylere odaklanma eğilimindeyiz. Uyumak yerine bilgisayar oyunlarını, bitirmemiz gereken bir sunumu tamamalamak yerine film izlemeyi,  endişemizin kaynaklarını sorgulamak yerine alkol stoğunu kontrol etmek…. Ama ya bu geçici zevklerden biraz olsun vazgeçersek? Dopamin detoksu adı verilen son sağlık trendi, tam da bunun için argüman oluşturuyor. Peki gerçekte işe yarıyor mu kişisel motivasyonum için denedim ve işte izlenimlerim!

Nedir

Dopamin detoksu, keyfi yemek yemeyi, telefon veya bilgisayar kullanmayı, televizyon izlemeyi, müzik dinlemeyi, egzersiz yapmayı, seksi, sohbeti ve hatta tüm uyarıcı faaliyetlerden uzak durmayi içeren bir uygulamadır. Amacı, hissetme yeteneğinizi sıfırlamak için birkaç gün boyunca zevk veren şeylerden kaçınmaktır. Adil olmak gerekirse zevk aldığınız herhangi bir şeyle uğraşmayı bırakırsanız, yaptığınızda özellikle iyi hissedeceğinizden eminim – bu pek de sürpriz sayılmaz. Bu nedenle böyle bir uygulamanın lanse edilen faydalarını destekleyecek bilimsel kanıt eksikliğine odaklanan önemli düzeyde karşı argüman var. 

Dopamin tam olarak ne yapar

Dopamin, diğer nörotransmitterlerin yanı sıra, beynin normal çalışmasına ve yiyecek, içecek ve seks gibi çeşitli uyaranlara verdiğimiz yanıtı kontrol etmesine yardımcı olan bir nörotransmiterdir. Bu nedenle yaygın olarak “zevk” kimyasalı olarak anılıyor, ancak sinirbilimciler haz üreten kimyasal etkileşimlerin karmaşık olduğunu ve tam anlaşılmadığını bilirler. Haz mekanizmasında dopamin önemli bir rol oynar ama dopamin mekanizmanın tamamı değildir. Üstelik dopaminin daha çok dürtü, motivasyon ve arzu ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Düşünceyi destekleyen bu çalışmada genetik mutasyon ile dopamin salınımı yapamayan farelerin düşük efor sarf ettikleri görülmüştür. Bu şu demek oluyor: dopaminden tamamen kurtulmanız mümkün değildir . Elbette kendini kontrol etme pratiği, kişinin kendi farkındalığını arttırmada ve daha dikkatli bir biliş seviyesine ulaşmada faydalı olacaktır ancak bu dopamin sıfırlamayı içermez.

dopamin detoksu

Dopamin detoksu: başlangıç paketi

Kişisel olarak kararımı elimden beş dakika önce düşürdüğüm telefona, tekrar gömüldüğüm bir farkındalık anında yaşadım. Bu inanılmazdı çünkü bir kaç saniye önce çıktığım instagrama tekrar girmiştim ve tüm gün tam olarak bunu yapmıştım. Bu nedenle başlangıç için telefonla arama mesafe koymaya karar verdim – beni merak edecek kişilere telefonumu birkaç günlüğüne kapatacağımı söylemem yeterli oldu. Kural bir: telefon yok. Peki ya bilgisayar, internet? Eğitici değillerse bunlara izin yok. Anlamsız youtube videosu izlemek uygulamada yasaklı ancak bir şey öğrenmenizi hedefleyen her şeye izin var. 

Kişisel deneyimim bana haz veren şeyleri yapmamayı içerdiği için uzak durmam gerekenler listemde hiçbir besleyici özelliği olmayan yiyecekler ve içecekler var.  Cips, çikolata, jelibon, alkol ve tüm rafine karbonhidratlara bir süre için ara verdim -ayık olmak dışında hiçbir değişiklik olmadı.

Şarkı dinlemedim – film izlemedim. Gün içerisinde nasıl hissettiğimizi önemli ölçüde belirleyen şeylerden bazıları, dinlediğimiz ve izlediğimiz şeyler olduğu için, uygulama boyunca nasıl hissettiğim üzerinde kontrolü olan bu aktivitelere ara verdim. Sonuç: müziğin hislerimiz üzerindeki etkisi, düşündüğümden daha çok.

Kimse ile gerekmedikçe konuşmadım, itiraf etmem gerekir ki beni en az zorlayan madde bu oldu. Dopamin detoksunun prensibine göre, gereksiz konuşmalar, sevdiğimiz kişilerle yaptığımız sohbet, dopamin merkezini aktif ettiği için, bu kural da uymanız gereken prensiplerden biri.

Alışveriş yapmadım, bu davranış, beynin ödül mekanizmasını beslediğinden, dopamin üzerindeki etkisi  aslında düşündüğümüzden daha fazladır.

Dopamin detoksu sonrası: yansıma

Stres, bir telefon bağımlısı olarak beni zorlayan en belirgin şey, buna ara vermek oldu. Ama bu aynı zamanda elime telefonu alma dürtümün ne zaman ortaya çıktığını ve o anda hangi düşünce ve duyguları görmemek için bunu yaptığımı keşfetmeme yardımcı oldu.

Sıkıldım, dopamin detoksu temel olarak keyif veren eylemlere ara vermeyi içerdiği için, kabul etmek gerekir ki eğlenceli değildir. Ama aynı zamanda bu, zihnimde yapmam gerekenler klasöründe yer alan şeyleri yapmama olanak sağladı.

Fark ettiğim en büyük değişim, beni iyi hissettiren ama temelde bana fayda sağlamayan tüm o şeyleri yapmadığımda, gerekli şeylere çok fazla zamanın kaldığı oldu. Uyumadan önce kafamın dağılması için izlediğim filmleri izlemediğimde, üç yüz sayfalık kitabı bitirebildiğimi görünce, şaşırdım. 

Tek bir sorun var: dopamin böyle çalışmıyor. 

Günlük aktiviteleri yönetmenin bir yolu olarak dopamin detoksu yöntemi mantıklı gibi görünse de bu davranışların tümü dopamin tarafından yönlendirilmez. Üstelik bilim insanları en büyük dopamin artışını bir ödüle karşılık olarak değil, bir ödül beklentisiyle görüyorlar – selam Pavlov!  Araştırmacılar dopaminin beyne neye dikkat etmesi gerektiğini söyleyen belirgin bir sinyal olduğuna inanıyor. Bu, nörokimyasalın diğer önemli rollerinden birine uyuyor: öğrenmeyi kolaylaştırmak. Dopamin, beyne zevkli veya faydalı olan bir davranışı veya deneyimi tekrarlamayı öğretir, ancak haz duygusunun kendisine katkıda bulunmaz. Bununla birlikte “Dopamin detoksu” terimi yanlış bir isim olsa da, uygulama tamamen bilimsel destekten yoksun değildir. Beyin veya vücut bir kimyasalla aşırı yüklendiğinde, o kimyasalın reseptörlerinin aşırı çalışabileceği doğrudur. Sonuç olarak, alıcılar ya kimyasala karşı duyarsızlaşır ya da geri çekilirler. Tıpkı insülin direncinde olduğu gibi.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir