Demir, vücuda oksijen taşımaya yardımcı bir mineral olduğu için diyetinizdeki en önemli besinlerden biridir – ancak gerçek şu ki, dünyanın çoğu bu temel mineralden yeterince almıyor. Dünya Sağlık Örgütü, kırmızı kan hücrelerinin eksikliği ile karakterize bir durum olan dünyadaki iki milyar anemi hastasının çoğunun, demir eksikliğine bağlı olduğunu tahmin ediyor. Türk Tabipler Birliğine göre ise Türkiye’de kabaca 6 milyon kişi demir eksikliği ile yaşıyor ve kadınlarda erkeklere göre daha yaygın. Peki sizde var mı? Demir eksikliğinin ve garip belirtileri nedir gelin birlikte bakalım.
Mayo Clinic, gerçek demir eksikliğinin üç aşamada meydana geldiğini ve en şiddetli olanının, dokulara oksijen iletmekten sorumlu bir protein olan hemoglobinin eksik olduğu bir durum olan demir eksikliği anemisi olduğunu söylüyor. Bununla birlikte kırmızı kan hücre sayısı düşüklüğünün yaygın belirtileri vardır ve bunlar: baş dönmesi, soluk cilt, nefes darlığı olarak kategorize ediliyor. Yaygın semptomların ötesinde, dikkat etmeniz gereken altı olağandışı demir eksikliği belirtisi ve tam olarak ondan yeterince aldığınızdan nasıl emin olacağınız. İşte cevaplar!
Demir eksikliğinin belirtileri
Yiyecek olmayan şeyleri yemek istiyorsun
Çocukken toprak yediyseniz demir eksikliğiniz olabilir. Nedeni tam belli olmasa da – topraktaki demir muhtemel cevap- şiddetli demir eksikliği olan insanlar genellikle toprak, kil, buz, karton ve temizlik malzemeleri gibi gıda dışı maddeleri arzularlar. Bu tip beslenme piramidinde olmayan şeyleri yemeyi arzu etme durumuna Pika sendromu denir ve bu durum oldukça yaygın. Pika, çoğunlukla küçük çocuklarda veya hamilelerde vardır ancak vaka çalışmaları yaşlı yetişkinlerin de pika yaşayabileceğini göstermektedir. Bu gıda dışı isteklerden muzdaripseniz, demir alımınızı artırmak yardımcı olacaktır.
Kırılgan tırnaklar
Tırnaklar vücudumuzun geri kalanına oranla daha az endişelendiğimiz parçamız olsa da aslında sağlığımız hakkında pek çok şey söyler. Temelde sertleşmiş proteinden oluşan tırnak zayıf ve kırılgan ise bu çoğunlukla bir besin eksikliğinin işaretidir. Bunlar çoğunlukla demir eksikliğinin belirtilerinden biridir.
Kuru ve çatlamış dudaklar
Soğuk ve sert havalarda herkes çatlamış bir dudağın neye benzediğini bilir. Bununla birlikte demir eksikliği olan kişiler dış koşullardan bağımsız tipik olarak ağız köşelerini etkileyen bir çatlama türüne sahiptir. Bu çatlak köşeler yemek yemeyi ve hatta gülmeyi güç kılabilir. Bu nedenle ağız kenarında süregelen bir çatlak şikayetiniz varsa, bunu dudak balmları ile tedavi etmek gereksiz bir çabadır. Çatlamanın tekrar tekrar ortaya çıkmasını önlemek için altta yatan demir eksikliğini tedavi etmeniz gerekir.
Bacaklarınızı hareket etmek istiyorsa
Gece yatakta bacaklarınızı hareket ettirmeden duramıyorsanız veya oturduğunuz yerde bacaklarınızı sabitleyemiyorsanız huzursuz bacak sendromu hakkında birşeyler bilmeniz muhtemel. Tıp uzmanlar huzursuz bacak sendromuna neyin sebep olduğu konusunda kesin bir nedene ulaşmamış olsa da bunun altta yatan nedenlerinden birinin demir eksikliği olduğu konusunda hemfikirler. Huzursuz ve hareket etmek isteyen bacaklar, demir eksikliğinin açık belirtisidir.
Dil
Demir eksikliğinin çok belirgin olmayan bir başka belirtisi de şişmiş ve hassas bir dildir. Şişkin dil, dil yüzeyindeki tümseklerin kaybolduğu durum olarak tanımlanır ve yutma, konuşma gibi güçlüklere neden olur.
Buz yemek istiyorsun
2005’te yayınlanan bu rapor bilimsel adı pagofaji olan buz yeme arzusunun tıpkı pika sendromunda olduğu gibi, demir eksikliğinden kaynaklandığını bildirdi. Nedeni tam anlaşılmamış olsa da demir eksikliği olan kişilerin buz tükettiklerinde demir eksikliği belirtilerini – psikolojik olarak- daha az hissettiğini öne sürüyor.
Yüksek nabız
Demirin kalbe oksijen taşıyan bir mineral olduğunu artık biliyoruz. Kandaki demir seviyeleri yeterli düzeyde değilse, kalp daha fazla oksijen almak için daha fazla pompalar. Sonuç: taşikardi veya yüksek nabız. Basit bir egzersizde dahi nefes nefese kalıyorsanız bunun demir eksikliğinden kaynaklanıp kaynaklanmadığını ekarte etmek iyi bir fikir.
Yeterli demir: peki ama nasıl?
Yukarıdaki belirtiler size tanıdık geldiyse bunların ciddi demir eksikliğinin belirtileri olduğunu göz önünde bulundurarak, bir doktor randevusu almanız gerektiğini bilmelisiniz. Çünkü bir besin eksikliği, ciddi seviyelere ulaştığında onu yiyecekler ile tedavi etmek kısa vadede mümkün değildir. Bununla birlikte diyetinize daha fazla demir almak ile ilgileniyorsanız demir mineralinin yeterli seviyede almanın bazı püf noktaları olduğunu bilmelisiniz. Örnek olarak demir emilmek için C vitaminine ihtiyaç duyar. Bir demir deposu olan yeşil mercimeği limonlu salata ile tüketmek harika bir fikir. Kahvaltıda yumurta tüketmeyi ama aynı zamanda çay ve kahve içmeyi seviyorsanız, kafeinin demir emilimini engellediğini unutmayın. Akşam yemeğinizde köfte yanına kola veya ayran içmek sizin için harika bir seçim ise, kola ve ayran gibi süt ürünlerinin de demir emilimini engellediğini bilmelisiniz.
