Arada sırada hayal kurmaya izin vermek yaratıcı fikirleri teşvik eder, ancak uygunsuz hayal kurmak ( Maladaptive Daydreaming ) bir tür bozukluktur. Hayaller çoğu insan için günlük yaşamın bir parçasıdır. Maladaptive Daydreaming’de ise hayaller artık günün bir parçası olmaktan çıkmış ve zamanın üstünlüğünü ele geçirmiştir. Bugün Maladaptive Daydreaming tam olarak nedir ve tedavi yöntemleri nelerdir bunu açıklayacağız.
Maladaptive Daydreaming: nedir
Uyumsuz hayal kurma, etkilenenlerin kurgusal dünyalara kaçmak ve orada saatlerce kalmak için büyük bir istek duydukları bir olguyu tanımlar. İki ana özelliği vardır: Biri hayalleri tetikleyen müzik diğeri ise hayal kurarken yaşadıkları hareketlilik. Maladaptive Daydreaming çoğunlukla ergenlik öncesi süreçte başlar. Etkilenenler hayal kurarken büyük bir hareket etme dürtüsü hissederler. Bu, el kol hareketleri olduğu gibi, yüz ifadeleriyle de desteklenir. Dahası bulundukları ortamda ayağa kalkarak dolaşarak bunu yapabilirler.
Etkilenen insanlar uyanma zamanlarının yaklaşık yüzde 60’ını yarattıkları bir fantezi dünyasında geçirirler ama gerçek dünya ile bağlarını asla kaybetmezler. Bu ilgili kişilerin bunun rüya ve fantezi olduğunun farkında olduğu anlamına gelir. Bu nedenle de bozukluk, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabının (DSM-V) yeni baskısının bir parçası değildir. Resmi bir tedavisi de yoktur. Ancak bazı uzmanlar, bu bozukluğun kişinin günlük yaşamını etkilediği noktada ‘bir hastalık’ olarak tanımlıyor.
Duygusal acıdan kaçış
Etkilenenlerin fantezilerinde, ünlüler ya da gerçek hayatta asla sahip olamayacakları mükemmel aile hayalleri vardır. Bu bozukluğa sahip kişi hayalinde bazen iyi bir futbol oyuncusu bazen de bir süper kahraman olabiliyor. Bazılarının ise çoğunlukla erotik hayalleri vardır. Birçoğu sıkıldığı veya stresli olduğu zaman fantezi dünyasına girer. Hastalığı tanımlayan ilk ruh bilimcilerden biri olan Prof. Eli Somer, bu kişilerin yalnızca hayallerinde acılarından ve travmatik anılarından kaçabildiklerini söylüyor.
Maladaptive Daydreaming: neden gelişir
Uyumsuz hayal kurmaya neden olan faktörler veya olaylar henüz tam olarak kanıtlanmamıştır, ancak bu bozukluğa sahip kişilerin şu gibi ortak özellikleri bulunuyor.
- Depresyon, intihar davranışı
- Travma sonrası bozukluk, anksiyete
- Dikkat bozukluğuna sahip olmak
- Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
Bozukluğun nedenleri sosyal kaygı veya önceki travma ile bağlantılı olsa da, insanlar herhangi bir travma olmaksızın uyumsuz hayal kurmaya başlayabilirler. Uyumsuz hayalperestlerin çocukken aktif hayal gücüne sahip olma eğiliminde olduklarına dair bazı kanıtlar da vardır.
Maladaptive Daydreaming: belirtileri
Bozukluğun bu ana karakteristik özelliği bulunmaktadır. Bunlar:
- Hayallerin kendi karakterleri, ortamları, olay örgüsü hikaye benzeri özellikleriyle son derece ayrıntılı olmaları
- Gerçek hayattaki olayların tetiklediği gündüz hayalleri ( örneğin akşam haberlerinde gördüğünüz ve 30 kişiyi ölmekten kurtaran pilotun yerine kendinizi koymanız)
- Günlük aktivitelerde zorluk yaşamak, gece uykuya dalmakta zorluk
- Hayal kurarken, harekete geçmek, hayali karaktere uygun mimik yapmak
- Müziğin hayallerin tetikleyicisi olması
- Hayal kurmaktan kendini alamamak
Maladaptive Daydreaming: bir psikoz değildir
Uyumsuz hayal kurmaya neyin sebep olduğunu hala bilmedikleri için resmi bir teşhisi de bulunmuyor. Bu nedenle hayal kavramının bazen psikoz kavramı ile karışır. Örneğin, psikozlu kişiler gerçeklikten kopma durumlarındadır ve bir fantezinin gerçekliğine kapılabilirler. Bununla birlikte, uyumsuz hayal kurmayı yaşayan insanlar hayallerinin gerçek olmadığının farkındadırlar. Bu farkındalık bozukluğu psikozdan ayırıyor.
Maladaptive Daydreaming: tedavi
Uyumsuz rüya görmenin standart bir tedavisi yoktur. Bu nedenle tedavi spesifiktir ve tetikleyen psikolojik sorunu hedef almalıdır. Bununla birlikte, bir kişinin semptomları yönetmesine yardımcı olabilecek anekdotsal kanıtlardan türetilen bazı teknikler vardır.
- Dinlenmek ve iyi uyku stres seviyesini düşürdüğü için hayal kurmayı tetiklemez.
- Hayal kurmaya neyin tetiklediğini bilmek, örneğin tetikleyeniniz muzik ise bir süre dinlememek
- Psikolojik destek almak, bir terapist, altta yatan herhangi bir travmayı işleyerek uyumsuz hayal kurmanızı neyin tetiklediğini belirlemenize yardımcı olabilir
- Sizi strese sokan veya üzgün hissettiren şeyleri tespit etmek ve stresinizi yönetme becerisi edinmek ( örneğin iş yerinde fazla sorumluluk aldıysanız bunu hemen değil zamana yayarak bitirmek gibi)
Sonuç olarak
Bozukluğun resmi bir teşhisi bulunmuyor ve bu nedenle bir hastalık olarak değerlendirilmiyor, Bu durum da bozukluğa bir tedavi sunma fırsatı yaratmıyor. Gerçek şu ki bozukluk belli bir noktada kontrol edilmiyorsa, günlük aktiviteleri engelliyorsa altta yatan sorunu belirlemek için yardım olmak gerekiyor. Tetikleyicileri belirlemek ve bunlardan kaçınmak, bir kişinin hayallerinin dışındaki görevlere odaklanmasına da yardımcıdır.
Hayal kurmaya bağımlı hissediyorsanız veya hayallerinizin günlük yaşamınızı etkilediğini düşünüyorsanız, doktorunuzla konuşun. Size hayal kurma eğiliminizi kontrol etmek için öneriler sunar ve daha iyi odaklanma ve daha iyi uyku için ipuçları sağlar.
