Kilo verme girişimimiz başarısız olduğunda hazır bir suçlumuz var: Metabolizma! Gerçekte ise metabolizmaya atfedilen çoğu şeyi yanlış biliyoruz. Elbette yediklerimiz kilo verme sürecini etkilemeye neden olur ve metabolizmamız kilo verme sürecini bir noktada etkiler. Buna rağmen altta yatan bir sağlık sorunu yok ise metabolizma hızı kilo verme sürecinde sandığımızdan çok daha pasiftir. Metabolizmamı nasıl hızlandırırım demeden önce metabolizma ile ilgili bildiklerimizi gözden geçirmemiz gerekiyor. Çünkü cevaplar burada!
Metabolizma nedir ve nasıl çalışır?
Metabolizma, besinlerin parçalanması, vücudun ihtiyaç duyduğu anda enerji sağlanması veya atık maddelerin vücudumuzdan dışarı taşınması gibi hücrelerimizde gerçekleşen tüm biyokimyasal süreçleri tanımlar. Vücut bunu yapmak için hem tedarik ettiğimiz besinleri hem de önceden oluşturulmuş rezervleri kullanır. Hormonlar, enzimler ve karacigerimiz metabolik süreçte aktif rol üstlenir. Bu nedenle metabolizmanın çok yavaş veya hızlı çalışmasının arkasında aktif veya az aktif tiroid hormonu, karaciger enzim düzensizlikleri ve kalıtsal yatkınlık vardır. Bu süreçlerin çoğunu kontrol edemesek de, kilo verip vermeyeceğimize büyük ölçüde kendimiz karar verebiliriz. Ancak bunu metabolik süreçle değil, aldığımız ve yaktığımız yakıtı dengeleyerek gerçekleştiririz.
Metabolizmamı nasıl hızlandırırım: bu gerçek mi?
Yeşil çay, kahve, bazı baharatların metabolizmanızı hızlandırabileceği iddia ediliyor. Bu iddiaların arkasındaki kanıtlar zayıf ya da etkili uzun vadeli çözümler değil. Ne yazık ki, pazarlama ve ünlü referanslarına rağmen, metabolizmanızı hızlandırmak çoğunlukla bir efsanedir. Dinlenme metabolizmamızı hızlandırmak esasen mümkün değildir. Çünkü bu metabolizma bizim yaşamsal fonksiyonlarımızla, yani üzerinde hiçbir kontrolümüzün olmadığı nabız ve nefes almak gibi eylemlerin kullanımı ile ilişkilidir. Metabolizmalarının yavaş olduğunu söyleyen kişiler -altta hormonal vb. bir sağlık sorunu yoksa- çoğunlukla fazla gıda aldıkları için kilo vermede başarısız olur. Örnekle bir çok makalede yetersiz uykunun iştah hormonunu aktifleştirdiğini okumuş olmalısınız ancak bu sizin yemek yemeyi sevmeniz veya sevmemenizle alakalıdır. Mayo Clinic, uykunun iştahı etkilemediğini, bunun sadece yemek yemeye yatkınlıkla ilgisi olduğunu söylüyor.
Benzer şekilde pazarlama harikası termojenik yağ yakıcıların da metabolizmayı ‘daima’ hızlandırmadığı bir gerçek. Metabolizmayı hızlandırdığı iddia edilen bu takviyeler ile vücudunuz ısınır. Ancak bu kısa vadeli sonuç onu artık kullanmadığınızda metabolizmanızın ne olacağını etkilemez.
Aynı zamanda aç karnına içilen su, kahve, yeşil çay, detoks içecekleri vb. şeylerin metabolizmayı hızlandırdığını gösteren yeterli kanıtlar bulunmuyor. Tüm bu içecekler midenizi doldurduğu için tok hissetmenize ve buna paralel daha az besin almanıza neden olarak, yağ yakım sürecine katkı sağlıyor. Buna rağmen suyun vücudumuz için bir yakıt olduğunu biliyoruz. Bu su götürmez gerçek bizi, yetersiz su içmenin metabolizmayı yavaşlattığına götürür ancak fazlası metabolizmayı hızlandırmaz.
Peki o halde ne yapmalıyım?
Ne kadar kilolu olduğumuz çoğunlukla yemek konusunda yaptığımız seçim ve günlük alışkanlıklarımıza bağlıdır. Metabolizmamızın hızı üzerinde çok fazla kontrolümüz olmasa da, fiziksel aktivite seviyemizle ne kadar kalori yaktığımızı belirler, yaşam tarzındaki değişikler ile beslenme döngümüzü kontrol edebiliyoruz. Üstelik tüm bu etkenler metabolizmayı hızlandırmaktan daha gerçekçi gibi görünüyor. Metabolizmamı nasıl hızlandırırım bunun net bir cevabı yok. Buna rağmen metabolizmayı hızlandırmaya kısmen yardımcı bazı durumlar da yok değil. Ancak bu etkenler kesinlikle herhangi bir yiyeceği tüketmeyi amaçlamıyor.
- Klinik çalışmalar kas kütlesi kazanmanın metabolizmayı kısmen hızlandırdığını gösteriyor. Bunu sağlamak için daha fazla ağırlık çalışmakta fayda var.
- Daha çok hareket! Aktiviteyi günlük rutininizin bir parçası haline getirmeye çalışın. İneceğiniz duraktan bir durak daha erken inerek yürümek gibi.
Bugün Türkiye avrupa kıtasındaki en yüksek obez nüfusa sahip. Üstelik araştırmalar ortalama bir Türk’ün 1980′ e göre 10 kilo daha ağır olduğunu gösteriyor. Bu on yıllar içinde bizi daha kilolu yapan şey kesinlikle metabolizmamızın yavaşlaması değil. Kilo aldık çünkü fazla gıda alıyor ve az hareket ediyoruz. Bu nedenle umut vadeden süper metabolizma hızlandırıcılara servet ödemeden önce ne kadar beslendiğinize kontrol etmek daha mantıklı olacaktır.
