Çocukların ara sıra talimatları unutmaları, ders esnasında arkadaşları ile konuşmaları, dürtüsel davranışları veya yemek masasında mızmızlanmaları normaldir. Çocuğunuzun okul servisinde çantasını unutması onu dikkatsiz yapmayacaktır çünkü yedi yaşındaki bir çocuğun aynı anda yapabilecekleri biz yetişkinlere göre sınırlıdır. Dikkatsizlik, dürtüsellik ve hiperaktivite, bazen dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunu (DEHB) tanımlayabilir. Bir çocuğun DEHB olup olmadığına karar vermek birkaç adımdan oluşan bir süreçtir. DEHB teşhis etmek için tek bir test yoktur ve uyku bozuklukları, endişe, depresyon ve belirli öğrenme güçlüğü türleri gibi diğer birçok problem benzer semptomlara sahip olabilir. Bu makale size Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) teşhisi ile ilgili genel bir bakış açısı sunacaktır.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğuna (DEHB) ne sebep olur?
DEHB, çoğunlukla genetik olan nörogelişimsel bir bozukluktur. Araştırmalar beynin, dikkat sürdürme yeteneğini kontrol eden bir kimyasal olan dopamin oluşumunda yer alan bir genin DEHB’e sebep olabileceğini işaret ediyor. Aynı zamanda annenin hamilelik sırasında sigara içmesi, alkol alması veya uyuşturucu kullanması, çocuğunun DEHB geliştirmesi daha olası kılar. Başka bir deyişle DEHB, bilgisayar oyunları veya şeker tüketmekten kaynaklanmaz.
DEHB nasıl teşhis edilir
DEHB ile normal “çocuk davranışı” arasında ayrım yapmak zordur. Çocukların okul dönüşünde yaptıkları yarım saatlik yastık savaşı DEHB’i göstermez. Birkaç belirti fark ederseniz veya belirtiler yalnızca bazı durumlarda ortaya çıkıyorsa, bu muhtemelen DEHB değildir. Öte yandan çocuğunuz okulda, evde veya oyun esnasında DEHB belirtileri gösteriyorsa onu daha yakından izlemenin zamanı gelmiştir.
DEHB nedir ne değildir
- DEHB’li bazı çocuklar hiperaktiftir, ancak DEHB’i olan pek çok çocuk hiperaktif değildir.
- DEHB olan çocuklar genellikle keyif aldıkları aktivitelere konsantre olabilirler. Ancak ne kadar uğraşırlarsa uğraşsınlar, eldeki görev sıkıcı veya tekrarlayıcı olduğunda odaklanmayı sürdürmekte zorlanırlar.
- Masasında duramayan ve sürekli hareket halinde olan bir çocuk gibi masasında sessizce oturan ve hayal kuran bir çocuk da DEHB olabilir.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Belirtileri
İnsanlar genellikle DEHB’i “kıpır kıpır” yerinde durmayan veya dağınık görünen çocuklara gelişigüzel atfeder. Buna rağmen tıbbi bir terim bu kadar kolay tarif edilemez. Ebeveynler sıklıkla ‘normal’ çocuk davranışı ile DEHB’li çocuk farkını anlamak için mücadele içindedir. DEHB belirtileri tipik olarak aynıdır ve üç temel davranış modellerini içerir. Bunlar; hiperaktivite, dürtüsellik ve dikkatsizliktir. Bu belirtilerin neyi ifade ettiklerine geçmeden önce lütfen bunların yalnızca bilginiz için sunulduğunu unutmayın. Yalnızca eğitimli uzmanlar DEHB’i teşhis edebilir veya tedavi edebilir.
Hiperaktivite
DEHB’in en belirleyici özelliği hiperaktivitedir. İlkokul çağında, çoğunlukla sınıfta fark edilir. Etkilenen çocuklar, okul arkadaşları kadar uzun süre konsantre olamazlar. Yaşın artması ve dolayısıyla gelişimin artmasıyla birlikte, semptomun yoğunluğu sıklıkla azalır. Bununla birlikte, etkilenen çocukların dikkat süreleri, artan yaşla birlikte, akranlarına kıyasla azalmaya devam etmektedir. Hiperaktivitenin tipik belirtileri ise bunları içerir:
- Yoğun fiziksel hareket
- Hareketsiz duramamak
- Aşırı konuşmak, dinlememek ve söz kesmek
- Parçası olmadığı konuşmalara veya oyunlara dahil olmak
- Oyun veya yemek sırası gibi beklemeye tabii davranışlarda zorlanmak
Dürtüsellik
DEHB yaşayan çocuklar kendilerini diğer çocuklardan daha az sansürledikleri için, dahil olmadıkları konuşmalara girer, konuşmaları böler veya patavatsızca kabul edilen davranışları sergilerler. DEHB’in dürtüsel belirtilerinde bir öz denetim sorunu olasıdır. Dürtüsellik belirtileri genel olarak şunları içerir:
- Sık sık başkalarının sözünü kesmek
- Düşünmeden hareket etmek
- Genellikle soru tamamlanmadan cevabı ağzından kaçırmak
- Öfke nöbetleri yaşamak
- Dahil olmadığı sohbetlere girmek
Dikkatsizlik
DEHB’li çocuklar ilgilerini çeken konularda odaklanma veya görevi sürdürmede sorun yaşamazlar ancak görev ilgilerini çekmiyorsa, odaklanma ve görevi sürdürmede sorun yaşarlar. DEHB’li çocuklar genellikle hiçbirini tamamlamadan bir görevden diğerine atlarlar veya herhangi bir şeye odaklanmak için sakin ve sessiz bir ortama ihtiyaç duyarlar. DEHB’te dikkatsizlik belirtileri şunları içerir:
- Genellikle ayrıntılara dikkat etmemek ve ev ödevlerinde hata yapmak
- Görevleri organize etmekte zorluk çekmek
- Bir şeyleri unutmak veya kaybetmek
- Organize olmakta, ileriyi planlamakta ve projeleri bitirmekte sorun yaşanmak
- Kendileriyle konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi görünmek
Peki gerçekten DEHB mi?
Bir çocuğun yukarıdaki belirtilerden bazılarına veya bir çoğuna sahip olması onu DEHB’li yapmaya yetmez. Bazı sağlık sorunları veya çevresel faktörlerin DEHB benzeri sonuçları olabilir. Çocuğunuza DEHB teşhisi koymadan önce aşağıdaki olasılıkları araştırmak ve ekarte etmek için bir ruh sağlığı uzmanına görünmeniz önemlidir.
- Okuma güçlüğü ve öğrenme bozuklukları çocuğun ilgisini dağıtır.
- Ölüm, boşanma, taşınma veya akran zorbalıkları, çocuğu endişeli bir ruh haline sürükler. Endişenin de DEHB benzeri sonuçları vardır.
- Tiroid sorunları, nörolojik durumlar, epilepsi ve uyku bozuklukları çocuğu çevresine karşı ilgisiz biri haline getirir.
Çocuğum DEHB ne yapmalıyım?
Çocuğunuz DEHB ise, dinlemesi, bir işi bitirmesi veya hareketsiz durması için kendini baskı altında hissedebilir. Sürekli izlenmesi veya kontrol altında tutulmak istenmesi, DEHB ile birlikte daha fazla kaygı hissetmesine neden olur. Bunun için bazen dümeni çocuğun eline vermeniz ve durumun kontrolünü hissettirmeden kazanmak için atabileceğiniz adımlar vardır.
DEHB’li çocuklar , davranışları için cesaretlendirilmeye, tutarlılığa, açık iletişime ve ödüllere ve sonuçlara çok fazla ihtiyaç duyarlar.
- Bir strateji belirleyin ve ona bağlı kalın. Günlük rutinleri takip etmek ve ona bağlı kalarak çocuğun da bu rutin içinde hareket etmesine olanak sağlayın.
- Davranış kurallarını basitleştirin ve bunlara uyulduğunda veya ihlal edildiğinde ne olacağını açıklayın. Her seferinde bir ödül veya sonuçla durumu takip edin.
- Fiziksel aktivite konsantrasyonu geliştirir bu nedenle çocuğunuzun bir fiziksel aktivitede görev sürdürmesini sağlayın.
- Uykusuzluk dikkat dağınıklığı ve unutkanlığı tetikler, çocuğunuzu iyi uyumaya teşvik edin.
- Çocuğunuzla iletişiminizin açık olaması, onun daha iyi bir dinleyici olmasına olanak sağlar.
